ÖN BİLGİ
Asıl ismi ‘Napoleon di Buonaparte’ olan Napolyon Bonapart. 15 Ağustos 1769’da İtalyan kökenli Ufak Soylu bir ailenin çocuğu olarak Korsika Adası’nın Ajaccio kentinde doğdu. Avukat Carlo Buonaparte ile Laetitia Ramolino’nun sekiz çocuğundan ikincisidir.
1779’da Fransa’daki Brienne Askeri Okulu’na Parasız yatılı olarak başladı. Matematikteki başarısı sayesinde 1784’te Paris’teki askeri akademiye kabul edildi. Bu okuldan 1785 yılında topçu subayı olarak mezun oldu. 1789’daki Fransız İhtilali’ni destekledi ve doğum yeri Korsika’ya yayılması için çalıştı. Napolyon Bonapart, 1793 Tulon Ayaklanması sırasında asker olarak ön plana çıktı.
1798’de Mısır seferine çıktı, Piramitler Muharebesi’nde Osmanlı-Memluk ordusunu yendikten sonra Mısır’ı ele geçirdi. Suriye’yi alıp oradan ya İstanbul’a ya da Hindistan’a yürümek isteyen General Bonaparte, Akka’da Cezzar Ahmet Paşa’ya yenildi. Kahire’ye geçen Bonapart, 1 Ağustos 1799 tarihinde Abukir Muharebesi’nde Osmanlı ordusunu hezimete uğrattı.
1799’da askeri bir hükümet darbesiyle Direktuvarlık idaresine nihayet verdi ve Paris’te iktidarı eline geçirdi. 10 Yıl boyunca kendisini Fransa’nın başına geçiren ‘Birinci Konsül’ unvanını aldı.
18 Mayıs 1804’te kendisini ‘Fransa İmparatoru’ ilan ettirdi, Papa VII. Pius’un elinden taç giydi.
21 Mart 1804’de yürürlüğe giren Fransız uygar Kanunu’nu hazırlattı. Sonraki Yıl kendisini ‘İtalya Kralı’ ilan etti.
1807’de Etrurya’yı topraklarına kattı, 1808’de Papalık Devletleri’ni işgal etti, Portekiz’i fethetti, İspanya’ya el koydu.
18 Haziran 1815’te Belçika’da Waterloo Saha Savaşı’nda İngiliz-Prusya kuvvetlerine yenildi. Paris’e gitti. Tahtı bırakması için zorlandı. İngilizler tarafından Saint Helena Adası’na sürüldü ve altı yıllık acıklı bir esaretten sonra 1821’de 52 yaşında öldü. 1840’ta külleri merasimle Fransa’ya getirildi ve Paris’te Invalides’e gömüldü.
FRANSA’NIN DEĞİL FRANSIZLARIN İMPARATORU: NAPOLEON BONAPARTE
Napoléon Bonaparte askeri tarihin de diplomasi tarihinin de tartışılmakla bitmeyen mevzu ve portresi. Elbet ki onun diktatör yönetimi Fransa’yı derledi topladı. Tüm tatsız yanlarına Karşın Avrupa kıtasını da eski dünyadan yeniye sürükledi.
Henüz 27 yaşında İtalya’daki Direktuvar ordularının Başkomutanı, Mısır’da Aka İskender’in amaçlarını izleyen, Fransa’da ihtilalin yatıştığını argüman eden Direktuvar’ın (ülkenin yönetici kurulu) içine girdiği girdabı durduran, Cumhuriyetçiliğine Karşın yakın dostlarıyla bile (Madame Germaine de Staël) çatışmaya düşen, resmi unvanıyla Fransa’nın değil Fransızların imparatoru!
YENİ BİR ROMA İMPARATORU
Monarşinin Tüm âdetlerini kaldırdığı üzere kendini yeni bir Roma imparatoru üzere öne süren, Fransız ömrüne, zevkine ve mimarisine Roma taklidi ampir üslubu getirilmesine ön ayak olan, monarşinin belirlediği birtakım kanunları (medeni kanunu) yeni bir veçheyle ileri süren, İtalya’da kazandığı zaferlerle tıpkı ülkede onun akabinde yenilenlerin kaybını telafi eden, ailesini yeni Fransa İmparatorluğu’nun hükümdarları olarak tahtalara çıkaran lakin bir yandan da ihtilalci Cumhuriyet’in kimi maksatlarını tereddütsüz gerçekleştiren, Musevilerin emansipasyonu, vatandaşlık hukukunun geliştirilmesine çalışan, 1812’deki Rusya yenilgisinden, daha doğrusu Rusya’nın gerilla savaşı ve “general kış”tan ötürü, yenik ve perişan bir halde dönen, Mısır’da İngiliz tarihinin Aka amirali Horatio Nelson’a yenilen (Abukir 1799), 1815 Viyana Kongresi Fransa’yı tekrar düzenlerken ani Waterloo’da karşısına çıkanlara karşı daha yenik olan bedbaht ve hüzün içinde St. Helena’ya giden İmparator…
Aslında İspanya Seferi ve işgalin akabinde gelen hezimeti Bonaparte’ın Baht gemisinin çarptığı birinci kayalıktı. Akabinde da muvaffakiyete ulaşamayan kıta ablukası (blocus continental) yani İngiltere’nin kelamda ekonomik kuşatma altına alınması bir vodvil olarak bitti.
Napoléon Bonaparte hâlâ Fransa’da Fransız demokrasinin çıkmaz sokaklarına ve kraliyetin yani Bourbonların Fransa tarihinden çekilmesini isteyen monarşi taraftarlarına önderlik eden bir siluet. Kralcılar hâlâ Bonaparte’den nefret ederler, hatta ‘Kırmızı Külahlılar’ın başı dedikleri Maximilien Robespierre kadar…
Napoléon askeri tarihin de diplomasi tarihinin de tartışılmakla bitmeyen bahis ve portresi. Hakkında kaynaklar çok, yorumlar Fazla zıt. “İstanbul’u geleceğin şark ve batı medeniyetinin kaynaştığı başşehir olarak” nitelemiş. lakin şunu da söylemek lazım gelir ki Osmanlı İmparatorluğu Napoléon’un Avrupa’daki neredeyse Biricik müttefikiydi. Onun düşmanlığını kazandığı Mısır Seferi’den sonra Rusya ile Osmanlı’nın bir ortaya gelerek ittifak yapmasına neden olan Biricik Kuvvet de oydu. 1800-1801 ittifakı Yunanistan’a gelecekteki Adriyatik’teki İyon Adalarının ikramını sağladı. İki Kuvvet burada bir Cumhuriyet kurmuştu. (Bunun ismi: Cezayir-i Seb’a-i Muctemi’a Cumhuri idi.)
2014’TE YAYIMLANDI
İtalya, Napoléon’dan Evvel ve sonra onun izlerini taşır. Çünkü Napoléon bir Korsikalıdır. İtalya onun içindedir. fakat İtalya hâkimiyeti Korsikalıları ve İtalyanları yaralamıştır. İtalya kültürü Fransa’ya daha Fazla ve tekrar girmiştir. Bunun yanında İtalya’da da Fransa yerleşmiştir.
Andrew Roberts’in “Napoléon” isimli yapıtı birinci olarak 2014’te yayımlandı. 33 bin name ve evrak inceleyen muharrir 21. yüzyılın Britanya tarihçiliğine, dünyaya ve Avrupa’ya yeni yorumlar getiren datalarla katılıyor. Bu yorumlar Fransa’nın Anales ekolü kadar çarpıcı gelmese bile her şeyden evvel çalışkanlık ve üslubla okuyucu sürüklüyor. Andrew Roberts’in bu Fazla okunan “Napoléon” yapıtı 1000 sayfayı aşkın bir Çeviri ve metinle (Tercüme: Barbaros Uzunköprü) geçtiğimiz ay Türk tarih okuyucularının önüne çıktı. Bunu Birlikte çalıştığım Kronik Kitap’ı iftiharla kutlama ederek belirtiyorum; bu reklamın ötesinde bir takdirdir. Gençliğimizde Avrupa yahut dünya tarihinden bu türlü bir Çeviri yapılıp basılması Hayal edilemezdi. Napoléon üzerine birinci değil ancak şu anne kadar neşredilen en ağır çalışma.
AVRUPA’YI DEĞİŞTİRDİ
18. asrın sonunda genç generalin İtalya yenilgisi, Direktuvar’ın yolsuzlukları ve başarısızlıklarıyla gölgelendi. Maalesef çağımızın Cumhuriyetleri denen; yani Fransa Cumhuriyetlerin Tüm hoşlukları yanında Tüm hastalıklarını da öncü olarak taşıyordu. Elbet ki onun diktatör yönetimi ve bir Romalı diktatör üzere (diktatör sözü Roma’da bir hakaret, küçümseme değil gerçek bir devlet adamı vasfıydı) Fransa’yı derledi topladı. Tüm tatsız yanlarına Karşın Avrupa kıtasını da eski dünyadan yeniye sürükledi. Gerisinden Viyana Kongresi (1815) ile gelen monarşist onarım artık başarılı olamayacaktı. Çağdaş Avrupa’ya çehresini kazandıran bir siyasetçinin ve askerin mahiyetindeki dürüst yahut oportünist, komplocu yahut sadık Tüm mensuplarına Karşın Bonapartist başarılı takımın öyküsünü burada görmek mümkün. Sıkılmadan, yavaş yavaş okunacak bir kitap ve yeterli bir çeviri.
Özellikle Napoléon’un Mısır macerası bu kitapta ele alınmış. Rastgele bir Avrupa tarihçisinde karşılaşılacak birtakım eksiklikler burada da Laf konusu. Batılı tarihçiler için Osmanlı ve Mısır kaynaklarını incelemek sıkıntı, kitabın dipnotlarına baktığımız Vakit bunu farkediyoruz. Şunu söylemek gerekir ki Avrupa arşivlerindeki kaynaklar bu hususa da bir katkı sunuyor. Hiç elbet ki okuyucumuzun bu kısmı okuması Osmanlı çağdaşlaşma tarihini anlaması bakımından da Yardımcı olacaktır.
Hürriyet
Yorum Yok