Bilim insanları, dünyanın en geniş buzulu olan Antarktika’nın ‘Kıyamet Buzulu’ lakaplı geniş Thwaites Buzulu’nda meydana gelen ‘korkutan’ gelişmeyi duyurdu.
Nature mecmuasının haberine nazaran, ‘Thwaites Buzulu’ndaki gelişmeyi inceleyen ilim insanları, global ısınma yüzünden meydana gelen sıcak suyun, buzulun zayıf noktalarına sızdığını ve erimeyi kötüleştirdiğini söyledi.
Kabaca Britanya büyüklüğünde olan Thwaites Buzulu’nun erimesi yüzünden global deniz düzeyinden 3 metrelik daha yükselme potansiyeline sahip olması, komşu buzulları da istikrarsızlaştıracağı öne sürüldü.
Bilim insanları, erimenin sürmesi halinde denize kıyısı olan yerlerde deniz taşmaları meydana gelebileceği konusunda ikazda bulundu.
13 ABD’li ve İngiliz ilim insanından oluşan bir grup, 2019’un sonlarında ve 2020’nin başlarında buzulda yaklaşık altı hafta geçirdi.
Icefin olarak bilinen bir su altı robot aracı, demirleme bilgileri ve sensörler kullanarak, buzun buzuldan kaydığı ve okyanusla birinci Kez buluştuğu buzulun topraklama sınırını izlediler.
“Hepimizin endişelenmesi gerekir”
Batı Antarktika’daki buz kütleleri hiç olmadığı kadar inceldi.
Cornell Üniversitesi merkezli ilim adamı Britney Schmidt liderliğindeki araştırmacılar, sıcak suyun yarıklara ve teras olarak bilinen öbür açıklıklara gerçek ilerlediğini, yılda 30 metre (98 fit) yahut daha Çok yanal erimeye neden olduğunu buldular.
Schmidt, Reuters’e yaptığı açıklamada ise, “Sıcak su buzulun en zayıf bölgelerine giriyor ve onu daha da berbatlaştırıyor. Bu, hepimizin Fazla endişelenmesi gereken tipten bir şey” dedi.
Bulguları kıymetlendiren ilim insanı Schmidt de, buzulun topraklama çizgisinin yakınında yılda yaklaşık beş metre (16 fit) erime gösterdiğini dikkat çekerek, erimenin hala Önemli bir telaş kaynağı olduğunu söyle
Oregon Eyalet Üniversitesi buz bilimcisi Erin Pettit ise, Thwaites’in üç halde eridiğini belirtti:
“Buzul, okyanus suyuyla aşağıdan eriyor. Buzulun kara kısmı, deniz tabanına bağlandığı yerdeki tutuşunu kaybediyor bu nedenle Aka bir yığın okyanusa çıkıp daha sonra eriyebilir.
Son olarak da Thwaites’in buz sahanlığı, hasarlı bir otomobil ön camı üzere yüzlerce çatlak oluşturacak biçimde kırılıyor. Bu yalnızca bir Yıl içinde oluşacak 10 kilometre uzunluğundaki çatlaklar sebebiyle en tehlikelisi.”
Araştırmacılar, buzulun global deniz düzeyi yükselişinin yüzde 4’ünden Mesul olduğunu ve daha Çok buz kaybetmesine neden olan şartların hızlandığını belirtiyor.
‘Kıyamet Günü Buzulu’
tamamen erirse ne olur?
Buzulbilimciler, Thwaites’i dünyadaki “en önemli” ve “en riskli” buzul olarak tanımlıyor. Hatta kimileri bu buzulu “kıyamet günü” olarak isimlendiriyor.
Devasa boyutlardaki bu buzulun yüzölçümü aşağı üst Britanya adası kadar.
Dünyada deniz suyu düzeyindeki yükselişin yüzde dördü bu buzuldan geliyor. Biricik bir buzul için bu Fazla Önemli bir oran.
Uydu bilgileri, erime suratının da giderek arttığını gösteriyor.
Bu buzulun büsbütün erimesi halinde, deniz düzeyinin de yarım metreden Çok yükseleceği varsayım ediliyor.
Ve Thwaites, tamamı erimesi halinde deniz düzeyini üç metre daha artırma potansiyeli bulunan devasa batı Antarktika Buz Tabakası’nın tam merkezindeki kilit taşı üzere bir pozisyonda bulunuyor.
Thwaites neden kıymetli?
Batı Antarktika, dünyanın en fırtınalı kıtasının en fırtınalı noktasında yer alıyor.
Thwaites de Antarktika standartlarında bile epey ücra bir yerde bulunuyor. Bu buzulun en yakın araştırma istasyonuna uzaklığı 1600 kilometre.
Bugüne kadar buzulun en uç noktasına yalnızca dört şahıs ulaşabildi. Bu şahıslar de bu Yıl yapılan araştırma için gönderilen öncü takımın üyeleriydi.
Ancak, ilim insanları için bu buzulda tam olarak neler yaşandığının anlaşılması, ileride deniz suyu seviyelerinin nasıl yükseleceğini yanlışsız kestirim edebilmeleri açısından kritik Ehemmiyet taşıyor.
Antarktika’da bulunan buz, dünyadaki pak su kaynaklarının yüzde 90’ını oluşturuyor. Kıtadaki buzun yüzde 80’i de doğuda yer alıyor.
Doğu Antarktika’daki buz kütlesinin ortalama kalındığı yaklaşık 1,6 kilometre ve hayli yüksek bir noktada bulunuyor. Buradaki buzların bir kısmının milyonlarca yıldır burada olduğu düşünülüyor.
Ancak batı Antarktika’daki durum Fazla daha farklı. Buradaki kütleler, Doğu’ya kıyasla daha Ufak olmasına rağmen hala epey devasa boyutlarda. Dahası, değişimlere karşı riski de daha yüksek.
Doğu’nun tersine yüksek rakımlı bir yerde bulunmuyorlar. Aslında tabanı, deniz düzeyinin altında yer alıyor. Şayet burada buz olmasaydı, üzerinde birkaç ada olan derin bir okyanus modülü olurdu.
Araştırma takımının kampı, buzulun okyanusla buluştuğu noktadaki buz kütlesinin üzerine şurası. Önlerindeki vazife de epeyce güçlü.
Antarktika’da yazlar Fazla kısa sürüyor ve bu nedenle yaşanan her gecikme, hava şartları Önemli manada bozulmadan Evvel çalışmalara elverişli gün sayısını da azaltıyor.
Oregon Üniversitesi’nden Buzulbilimci Dr. Kiya Riverman, elinde paslanmaz çelikten yapılmış, burgu biçimindeki Aka buz matkabıyla buzulu deliyor ve içine küçük patlayıcılar yerleştiriyor.
Ekibin Geri kalanı da buzun içinde delikler açarak, patlamaların su ile buz katmanları ortasından taban kayadan çarparak yaptığı yankıyı dinleyen elektronik aygıtlar “jeoçubuk” ve “jeofonları” yerleştiriyor.
Thwaites deniz tabanının üzerinde duruyor
Bilim insanlarının Thwaites konusunda korkulu olmasının nedeni deniz tabanının aşağı gerçek kayıyor olması. Bu da, buzulun İç kesitlere ilerledikçe giderek daha da kalınlaştığı manasına geliyor.
En derin noktada, buzulun tabanı, deniz düzeyinin yaklaşık 1,6 kilometre altında ve suyun üzerinde de yaklaşık bir bu kadarlık buz kütlesi bulunuyor.
İlk tespitlere nazaran, buzulun denizin içine ileriye yanlışsız uzanan uç kısmının altındaki boşluğa ılık okyanus suları ulaşıyor ve bu alttaki kısmı eriterek, oyulmasına neden oluyor.
Buzulun altı eridikçe üstteki kütleyi tutan Bina da zayıflıyor.
Bu durum, üçgen bir peynir dilimini sivri ucundan başlayarak kesmeye benziyor. Geriye gerçek ilerledikçe kesilen kesimin boyutları da büyüyor. Üstelik bu durumun yol açtığı Biricik Sonuç bu da değil.
Yer çekimi nedeniyle buzullar da dümdüz bir tabanda durmak ister. Buzulun ön kısmı eridikçe, ardındaki kütle de yüküyle Birlikte ileriye gerçek iter.
Dr. Riverman bu durumu, buz kütlesinin “iteklemeye başlamak” istemesiyle açıklıyor. Dr. Riverman’a nazaran, buz uçurumu ne kadar yüksek olursa “itekleme” isteği de o kadar yüksek oluyor.
Buz kütlesi eridikçe, içindeki buzun da denizin üstünde yüzmeye başlaması da o kadar süratli oluyor.
Dr. Riverman, “Bu süreçlerin Fazla daha hızlanmasından telaş ediliyor. Bu, bir kısır döngüye dönüşmüş durumda” dedi.
Yılda üç kilometrelik buz denize kopuyor
Burada da iklim değişikliği kendini gösteriyor.
Bilim insanları, Pasifik Okyanusu’nun ısındığını ve batı Antarktika kıyılarındaki rüzgar biçimleri değişiklik göstermeye başladığını söylüyor. Bu da tabandaki ılık suyun, kıta sahanlığının üzerine çıkıyor.
Araştırma bölgesindeki en kıdemli ilim insanlarından New York Üniversitesi’nden okyanusbilimci David Holland, “Derindeki ılık kutup etrafı suyu, 1-2 derece sıcaklığındaki üstteki sudan yalnızca birkaç derece daha ılık olmasına rağmen, bu buzulun erimesine neden oluyor” dedi.
Hem iklim hem de coğrafik şartlar, buzulun yavaş yavaş zayıflamasına, kırılmasına ve parçalanmasına yol açıyor.
Bazı yerlerde, Aka buz kitlelerinin çatlamasıyla kopan devasa buz dağları denizin üstünde yüzüyor.
Buzulun ön kısmı yaklaşık 160 kilometre genişliğinde ve yılda üç kilometre denizin içine çöküyor. Bu, Fazla Önemli bir çöküş suratı ve Thwaites’in dünyada deniz suyunun yükselmesinde neden bu kadar Kıymetli rol oynadığını da açıklayan bir etken.
Ancak Yine de bu erimeyi daha da hızlandıracak kimi şeyler yaşanabilir.
Erime suratı artış gösteriyor
Deniz suyu tuzlu ve ağır. Bu nedenle de yükü da Çok oluyor. Buzun erimesiyle ortaya çıkan ise pak su ve bu nedenle de daha hafif oluyor.
Buzulun erimesiyle Birlikte pak su da üst hakikat akmaya ve gerisinden daha ılık olan deniz suyunu çekmeye başlıyor.
Deniz suyu soğuk olduğunda bu süreç de Fazla yavaş işliyor. Buz pompası nedeniyle yılda sırf birkaç 10 santimlik bir erime meydana geliyor ve bu da yapan karla Birlikte oluşan yeni buzlarla dengeleniyor.
Ancak ilim beşerlerine nazaran, ılık su nedeniyle, bu doğal süreçte değişimler görülüyor.
Diğer buzullardan elde edilen ispatlar, buzula ulaşan ılık su ölçüsünün artması halinde buz pompasının da Fazla daha süratli çalıştığını ortaya koyuyor.
Bilim insanları, bu durumda erime suratının 100 katına kadar çıkabileceğini belirtiyor.
Buzulda yapılan bu nihayet araştırmalar, derindeki ılık kutup etrafı suyunun buzulun altına girdiğini teyit ederken, bu süreçte Fazla Önemli ölçülerde bilgi toplandı.
Robot denizaltı Icefin, beş kez buzulun altındaki deniz suyuna ulaşmayı ve fevkalâde manzaralar elde etmeyi başardı.
Ekibin topladığı bilgilerin tamamının incelenmesi ve bulguların deniz düzeyindeki yükselişin gelecekteki seyrini iddia etmek için kullanılan modellere eklenmesi yıllar sürecek.
Yükselen deniz seviyesi
Thwaites, bir gecede yok olup gitmeyecek. ilim insanları bunun 10 yıllarca, hatta muhtemelen 100 Yıl süreceğini söylüyor.
Yine de bu, Fazla rahatlatıcı bir durum değil.
Deniz düzeyinde meydana gelen bir metrelik bir yükseliş, Özellikle de kimi yerlerde üç-dört metrelik gel-gitlerin olduğunu göz önünde bulundurunca, kulağa Fazla Çok gelmeyebilir.
Ancak İngiliz Antarktik Araştırmaları’ndan ilim Yöneticisi Prof. Dr. David Vaughan, deniz düzeyinin fırtınanın oluşumunda Fazla kritik bir rol oynadığını söylüyor.
Örneğin Londra’da, su düzeyinde meydana gelebilecek 50 santimetrelik bir artış sonucunda 1000 yılda bir oluşacak bir fırtınanın oluşma sıklığı da 100 yıla kadar gerileyecek. Bu artışın bir metreye yükselmesi halinde ise bu mühlet 10 yıla kadar düşecek.
Karbondioksit düzeylerinin Daimi olarak artması, atmosfer ve okyanusların ısınmasına yol açıyor.
Sıcaklık güç üretilmesi manasına geliyor ve güç de hem hava hem de okyanus akıntılarını yönlendiriyor.
Prof. Dr. Vaughan, sistemdeki güç ölçüsünün artmasıyla Bir arada Aka global süreçlerin değişmesinin de kaçınılmaz olduğunu belirtiyor.
Kaynaklar: Naature Mecmuası, Reuters, BBC
Yorum Yok