İsrail, İran ve Suudi Arabistan ortasında 7 Yıl sonra varılan mutabakatla ilgili şimdi açıklamada bulunmadı lakin, İsrailli siyasetçilerden yapılan açıklamalar mutabakatın ülkede telaşla karşılandığına işaret ediyor.
Harici.com sitesi müellifi Cansu Yiğit, sözkonusu muahedenin bölgede nasıl karşılandığına ait değerlendirmesinde, İran ve Suudi taraflarının masaya oturmasında Çin’in tesirine dikkat çekerken ABD’nin Aka takviye verdiği İsrail’de ve Batı’da mutabakatla ilgili paylaşılan görüşleri aktardı.
“İran-Suud normalleşmesinde Çin tesiri: İsrail’de “ABD ittifakı” sorgulanıyor”
İsrail resmî kurumları muahedeye karşı sessizliği tercih ederken Başbakan Binyamin Netanyahu’nun Roma ziyareti sırada İsrail medyasına konuşan üst seviye bir hükümet yetkilisi mutabakatın kendinden evvelki hükümet periyodunda filizlendiğini ve İsrail ve ABD’nin zayıf görünmesinden kaynaklandığını söyledi: “Batı ve İsrail’in zayıflığı İran’ın daha Çok tanınmasına yol açıyor. İsrail ve Amerikan gücü bunun olmasını engelleyebilir.”
“İsrail için Önemli ve tehlikeli bir gelişme”
Buna rağmen muhalefet ise Çehre binlerce kişinin katıldığı kitlesel protestolara yol açan yargıdaki yetkilerin kısıtlandığı Netanyahu hükümetinin yasal düzenlemelerinin, İran-Suud mutabakatının önünü açtığı eleştirisini yöneltti. anne muhalefet önderi Lapid, yaptığı yazılı açıklamada, Suud-İran yakınlaşmasını “İsrail hükümeti Hariç siyasetinin tehlikeli ve tam bir başarısızlığı, İran’a karşı inşa ettikleri bölgesel savunmanın çöküşü” olarak niteledi. Netanyahu hükümetinin yasal düzenlemelerine işaret eden Lapid, “İran için gerekeni yapmak, ABD ile alakaları güçlendirmek yerine hukuksal çılgınlıklarla uğraşırsanız olacağı budur” sözlerini kullandı. Eski İsrail Başbakanı Naftali Bennett de muahedenin Tahran için siyasi bir muvaffakiyet olduğunu kaydederek, “İsrail içinse Önemli ve tehlikeli bir gelişme. Bu İran zıddı bölge kurma gayretine karşı ağır bir darbe” dedi.
“ABD Geri adım attı”
Dünya basını, İran-Suud yakınlaşmasını, Tel Aviv idaresinin Tahran’a karşı bölgesel bir ittifak kurma gayretine “ağır darbe” olarak yorumladı.
Reuters mutabakatla ilgili, “İsrail için başarısızlık” dedi: “Suudi-İran yumuşaması, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Tahran’ı tecrit etme eforunu engelliyor, lakin bunun tıpkı vakitte Netanyahu’nun Riyad’a ulaşmasını yahut İran’ın nükleer tesislerine yönelik rastgele bir askeri atak planlamasını da engelleyip engellemediğini Vakit gösterecek. Birtakım uzmanlara nazaran, İsrail için daha acil kaygı, Çin’in aracılık ettiği muahedenin, tam da Netanyahu hükümetinin en Fazla gereksinim duyduğu anda ABD’nin bölgede Geri adım attığını göstermesi.”
Haberde görüşlerine başvurulan ve şahin siyasetleri savunan Washinton merkezli niyet kuruluşu Demokrasileri Müdafaa Vakfı’nın SEO’su Mark Dubowitz, “Bu (anlaşma) Çin ve İran’ın Suudi-İsrail olağanlaşmasını baltalamak için parlak bir darbe. Bu, krizin eşiğindeki Tahran’ı soğuktan kurtarmaya Yardımcı oluyor ve ABD ile İsrail’in, nükleer silaha yaklaşan İran’a karşı bölgesel bir koalisyon kurma uğraşlarını baltalıyor” dedi.
‘ABD-İsrail uyumunun değişikliğe gereksinimi var’
Eski Askeri İstihbarat Şefi Amos Yadlin ise toplumsal medya hesabından yaptığı değerlendirmede muahedenin Netanahu hükümeti için İkaz işareti olması gerektiğini söyledi. Netanyahu’yu “ulusal güvenliği harikulâde ziyan vermekle” suçlayan Yadlin,“Hükümetin, ülkeyi parçalayan ve İsrail’i her boyutta zayıflatan yargı ıslahatına odaklanması, Netanyahu ile memleketler arası jeopolitik eğilimler ortasındaki derin kopukluğu yansıtıyor” dedi. Yadlin, hükümetin yargı ıslahatını rafa kaldırması ve İsrail-Suudi bağlarını nasıl geliştireceği ve İran’ın nükleer gelişimine karşı ortak gayret konusunda Biden ile yakınlaşması gerektiğini kelamlarına ekledi.
Netanyahu’nun eski Savunma Bakanı Ehud Barak da Yedioth Ahronoth’a verdiği demeçte İran’ın nükleer devlet olma yolunda emin adımlarla ilerlediğine dikkat çekti ve “ABD-İsrail uyumu savunma alanında güçlü, fakat akında zayıf ve değişikliğe gereksinimi Mevcut üzere görünüyor” tabirlerini kullandı.
Wall Street Journal ise “Anlaşma, Orta şark diplomasisinin artık sadece İsrail’in en Aka ve en Değerli müttefiki olan ABD’nin hakimiyetinde olmadığını gösteriyor” yorumunda bulundu.
Anlaşmayı İsrail boyutundan ele Meydan WSJ’ye nazaran, muahede Netanyahu’nun Temel Hariç siyaset amacına vuruş indiriyor: “İran’ı tecrit temelinde inşa edilmiş bölgesel ittifak yaratmak.”
WSJ, İsrail’in nükleer programı ve Hizbullah-Hamas üzere güçlere verdiği takviye nedeniyle Tahran’ı en Değerli düşmanı olarak gördüğünü hatırlattı ayrıyeten, Netanyahu’nun İran’a karşı Sünni Arap ülkeleri ile bağlantıları olağanlaştırmayı anne maksat haline getirdiğine dikkat çekti. İsrail eski Genelkurmay Lideri Aviv Bushinsky, WSJ’ye verdiği demeçte, “Netanyahu’nun öncelikli amaçları İran’ı tecrit ve Arap ülkeleriyle normalleşmekti. Ve şu anda ikisinde de başarısız oldu” dedi.
Tel Aviv’de bulunan Ulusal Emniyet Araştırmaları Enstitüsü’nden araştırmacı Yoel Guzansky de gazeteye verdiği demeçte, “Washington’ın anne rakibi Çin’in Suudi Arabistan ile İran ortasındaki muahedeyi müzakere etmesi İsrail’i endişelendirmeli” dedi ve ekledi: “Bölgede ABD’nin tesiri ne kadar az olursa, İsrail için o kadar Üzücü olur.”
‘ABD’nin eksikliğinin sonucu’
İsrail basını da muahedeyi temelde İsrail için başarısızlık olarak gördü lakin ABD’nin Ortadoğu’da azalan tesirine dikkat çeken yorumlar öne çıktı. Mevzuyu başyazıda ele Meydan Jerusalem Post, “İran ve Suudi Arabistan bağlantıları tekrar kurduğunda ABD neredeydi” diye sordu ve İsrail’in Washington’daki müttefikleriyle konuşması, Biden idaresini daha etkin olmaya zorlaması gerektiğini söyledi. “Her şeyden evvel, Çin’in iki Orta Doğulu Sıkıntı ortasındaki bir muahedeye arabuluculuk yapması, ABD hakkında bir şeyler söylüyor” denilen başyazıda Amerika’nın rakibi olan Çin’in uzunca vakittir bölgede nüfuz kurmaya çalıştığına dikkat çekildi ve “Çin’in İran-Suudi açmazına girme yeteneği, ABD’nin bölgede angajman eksikliğinin yarattığı boşluğun bir sonucudur” tabirleri kullanıldı.
“Çin, Ortadoğu’da ABD’yi gölgede bıraktı”
Başyazıda özetle şu tabirlere yer verildi: “Biden ve ondan evvelki Obama idaresinin Ortadoğu’daki rollerini azaltmak istedikleri Sır değil. Obama bunu, Suriye’de hiçbir Vakit uygulanmayan Kırmızı çizgiler belirleyerek ve Rusya’nın ülkeye girmesine müsaade vererek yaptı. Biden idaresi de Suudilere ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne Yemen’de Husilerle gayrette Biricik başlarına olduklarının sinyalini vererek birebirini yaptı.”
“Çin, Ortadoğu’da ABD’yi gölgede bıraktı ve bunun, Amerika ile ittifakı bölgedeki pozisyonunu direkt etkileyen İsrail’e yansımaları olacak. Uzun müddettir tartıştığımız üzere, ABD kuvvetli olduğunda ve bölgeye angaje olarak algılandığında, bu İsrail’i güçlendirir ve bunun karşıtı de geçerlidir.”
“Suudi Arabistan ile İran ortasındaki mutabakat Ortadoğu’da Kıymetli bir gelişme. İsrail’in Washington’daki müttefikleriyle konuşması ve Biden idaresini daha etkin olmaya zorlaması gerekiyor. Kenarda oturmak akla yatkın bir siyaset değil; öbür oyuncular boşluğu dolduruyor.”
Haaretz’den Amos Harel de kaleme aldığı makalede, iktidar ve muhalefetin birbirini suçlamasına Karşın mutabakatın Aka orada İsrail’le ilgisi olmadığı görüşünde: “Uzlaşma, bir dereceye kadar, İsrail hükümetlerinden değil, dünya liderliğindeki değişiklikten kaynaklanıyor.”
Kaynak: Harici.com
Yorum Yok